Μαρούλας Γιασεμίδου Κάτζη
ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ.
Παναγιώτας Μορίδου– Φοίβου Μορίδη: “Συνάντηση με την Ιστορία Μορφές φωτεινές“
Με την Παναγιώτα είχα την τύχη να συνεργαστώ για μερικά χρόνια στο Λύκειο Αγίου Ιωάννη στη Λεμεσό και την ευκαιρία να γνωρίσω από κοντα τον ευαίσθητο άνθρωπο, την καταξιωμένη, μελετηρή, ευσυνείδητη εκπαιδευτικό, την δραστηριοποιημένη εθελόντρια στον θρησκευτικό και κοινωνικό τομέα, την ακούραστη θεραπαινίδα των γραμμάτων και της λογοτεχνικής γραφής, την αθόρυβη ταπεινή φίλη, που χωρίς στόμφο και χωρίς έπαρση ασχολείται με τόσα σοβαρά και άξια. Συνδεθήκαμε με μια ισχυρή φιλία.
Πιστεύω ότι και η επιλογή του θέματος του συγκεκριμένου βιβλίου της «Συνάντηση με την Ιστορία»με υπότιτλο Μορφές φωτεινές έχει σχέση με την όλη προσωπικότητά της, την απεριόριστη εκτίμηση που τρέφει σε άτομα αξίας με μεγάλη προσφορά στην πατρίδα, στην εκκλησία, στην παιδεία, στην κονωνία. Η συγγραφέας θαυμάζει και δίνει μεγάλη σημασία στις προσωπικότητες ενός τόπου και στον ρόλο που διαδραμτίζουν με την όλη συγκρότησή τους, την μόρφωση, τον χαρακτήρα, τη δράση τους. Πόσο επωφελείς είναι για το σύνολο, πόσο η ύπαρξή τους διαμορφώνει την πορεία μιας κοινωνίας, ή και ενός έθνους, πώς φωτίζουν το δρόμο για τους νεότερους, και πώς γίνονται αληθινά πρότυπα προς μίμηση. Αυτούς τους ανθρώπους επιλέγει να προβάλει και να φωτίσει τη ζωή και το έργο τους. Επειδή πιστεύει ότι δεν πρέπει αυτοί να μείνουν αφανείς και χωρίς τον πρέποντα έπαινο. Αλλά διαλέγει να τους εξάρει το έργον, να τους βάλει σε ένα βάθρο και να τύχουν προσοχής και αναγνώρισης και οι ίδιοι και ο βίος τους και το έργον τους. Να γίνουν γνωστοί κυρίως στους νέους έτσι που οι νέοι να νιώσουν θαυμασμό και επιθυμία να τους αντιγράψουν.
Η ίδια στον πρόλογό της διευκρινίζει ότι τα πρόσωπα που επιλέγει είναι φωτεινές μορφές, που το φως που εκπέμπουν δεν θα σβήσει ποτέ, γιατί το έργο τους θα παραμείνει αιώνιο. Γιατί είναι φάροι τηλαυγείς, που ρίχνουν φως και οριοθετούν την πορεία των σημερινών ανθρώπων που πορεύονται μέσα στο σκοτάδι της σύγχυσης, που επικρατεί γύρω μας. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην υπηρεσία της Πατρίδας, της Εκκλησίας, της Παιδείας, της Κοινωνικής Προσφοράς, του Εθελοντισμού. Υπηρετούν αρχές και αξίες σταθερές και ακλόνητες που, αν ήταν δυνατόν να τύχουν εφαρμογής, ο κόσμος μας θα ήταν πολύ καλύτερος, και το μέλλον της αθρωπότητας πιο βέβαιο. Άνθρωποι αυθεντικοί, αληθινοί, αφιερωμένοι στην υπηρεσία του καλού.
Η Παναγιώτα Μορίδου, μια καταξιωμένη Φιλόλογος, που δίδαξε όλα τα χρόνια της υπηρεσίας της με αφοσίωση και ζήλο τα παιδιά, αξιώθηκε στη ζωή της να συναντήσει και να γνωρίσει από κοντά μεγάλες προσωπικότητες, της εποχής της. Γι αυτά τα πρόσωπα που η ίδια γνώρισε και θαύμασε δίνει την προσωπική της μαρτυρία. Αισθάνεται την ευθύνη και το χρέος να μην μείνει απαρατήρητη η δράση και προσωπικότητά τους και θέλει όσα η ίδια διαπίστωσε να τα προβάλει και για τους άλλους ιδίως για τους νέους.
Τα πρόσωπα που παρουσιάζονται σε αυτό το βιβλίο είναι: 1. Ο Μακαριότατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμος.
2. Ο Πανιερότατος Μητροπολίτης Λεμεσού κ.κ. Αθανάσιος.
3. Ο γνωστός Εκπαιδευτικός, που υπηρέτησε την Παιδεία, τον Συνδικαλισμό, την Εκκλησία, τον Άνθρωπο. Ο ιδρυτής του Εθελοντισμού και σαγηνευτής του λόγου, κ. Σταύρος Ολύμπιος.
4. Ο Χρίστος Ρώμας, Εκπαιδευτικός, πολυγραφότατος Συγγραφέας, Λογοτέχνης.
5. Η Αθηναΐς Λανίτου, Εκπαιδευτικός, Ιδρύτρια του Αθηναϊδείου Γυμνασίου Λεμεσού.
6. Η Μαρία Ελευθερίου Γκαφιέρο, η μούσα του Κωστή Παλαμά.
7. Ο άριστος Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός αείμνηστος Κώστας Πιλαβάκης.
8. Η αδελφή του ελέους Νίτσα Σχοινή.
9.Ο Οικονόμος Αιμιλιανός Δημοσθένους.
10. Η ταλαντούχα δυναμική Αρσακειάς Ελένη Αυτονόμου.
11. Ο διαπρεπής Νομικός Δικαστής, Εθελοντής πολεμιστής στους Βαλκανικούς πολέμους.
Για τον Μακαριότατο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών η συγγραφέας παρόλο που παραδέχεται πόσο δύσκολο είναι να σκιαγραφήσει την μεγάλη προσωπικότητα και το τεράστιο έργο του, προχωρεί στην αρχή παραθέτοντας πολλά στοιχεία από την παιδική του ηλικία και επισημαίνει πόσο η οικογένεια, η ευσέβεια και οι αρετές των γονιών επηρεάζουν τον χαρακτήρα και προκαθορίζουν την εξέλιξη των παιδιών τους. Παρουσιάζει βήμα βήμα όλα τα στάδια της πορείας του, τις σπουδές του, τη φοιτητική του ζωή, τη γνωριμία και τη μεγάλη φιλία με την οποία συνδέθηκαν και διατήρησαν με τον αείμνηστο Γιαννάκη Μορίδη, σύζυγο της συγγραφέως. Επειδή είχε την ευκαρία και την ευλογία καθώς η ίδια αναφέρει, να τον γνωρίσει από κοντά, πότε φιλοξενούμενοί του στην Βοιωτία πότε και στο σπίτι τους στη Λεμεσό κατά τις επισκέψεις του στην Κύπρο, έχοντας πάντα συχνή επικοινωνία, είναι σε θέση να δώσει την προσωπογραφία του Μακαριοτάτου με ευθυκρισία, με εκτίμηση και θαυμασμό, με απλότητα. Η ανάδειξή του στο θρόνο της Εκκλησίας της Ελλάδας ήταν μια αναγνώριση για τις αρετές του, για τις γνώσεις του, για την ικανότητές του. Πράγματι το έργο του μέσα σε όλο του τον βίο είναι μεγάλο και αξιοθαύμαστο. Στα χρόνια που υπηρέτησε την εκκλησία έχει ήδη προσφέρει πολλά.
Με την πραότητα που τον χαρακτηρίζει, την σοφία, την προβλεπτικότητα, τη γλυκύτητα του λόγου, τη μετριοπάθεια, την εγρήγορση, επιτυγχάνει την αποτελεσματικότητα Το έργο του Θρησκευτικό, θεολογικό, φιλανθρωπικό, κοινωνικό, οργανωτικό για την διοίκηση της εκκλησίας, αλλά και το Εκπαιδευτικό θεωρείται μεγάλο. Εξ ίσου μεγάλο κρίνεται και το συγγραφικό του έργο που στρέφεται περισσότερο στην Βυζαντινολογία. Τα Μεσαιωνικά Μνημεία της Ευβοίας, Χριστιανική Βοιωτία, και άλλα. Με πρωτοβουλία του ιδρύθηκε και λειτουργεί στο Λυκούρεσι το Κέντρο Ερευνών της Ιστορίας και του Πολιτισμού της Βοιωτίας, το οποίο συνεργάζεται με τα Πανεπιστήμια DurchansκαιCambridge.Έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις. Πρόσφατα από το Κίνημα για το Περιβάλλον βραβεύτηκε για την προσφορά του στην ιδέα της οικολογίας κατά την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος. Η φωτεινή προσωπικότητα του Αρχιεπισκόπου γίνεται γνωστή και ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να γνωρίσει και να εκτιμήσει τον ίδιο και το έργο του.
Δεύτερη φωτεινή προσωπικότητα που παρουσιάζει η συγγραφέας είναι ο ΠανιερότατοςΜητροπολίτης Λεμεσούκ.κ. Αθανάσιος, ο πράος και ταπεινός τη καρδία.
Η ίδια αισθάνεται δέος να παρουσιάσει τον Μητροπολίτη Λεμεσού μια άγια μορφή με τόσο πολυκύμαντη ζωή και τόσο μεγάλη προσφορά. Όμως «κάνει την προσευχή της και προχωρεί». Αφού μιλήσει για την παιδική του ηλικία, για την μοναστηριακή του ζωή προχωρεί και εξετάζει περισσότερο το τωρινό έργο του, από τότε που ανέλαβε την Ιερά Μητρόλπολη Λεμεσού. Καταγράφει με πολλές λεπτομέρειες όλο το πολυσχιδές δύσκολο και εξαιρετικά επωφελές έργο του, που καλύπτει όλες τις πτυχές της ζωής του ποιμνίου του, όλες τις μεγάλες επιδιώξεις της εκκλησίας, στον τομέα τον θρησκευτικό, κοινωνικό, εκαπαιδευτικό, φιλανθρωπικό, πολιτιστικό και ψυχαγωγικό. Μεγάλη έγνοια του η νεολαία, που την διδάσκει και την καθοδηγεί με ομιλίες και πλήθος άλλες δραστηριότητες και θεσμούς, για να της προσφέρει υγιή απασχόληση και αγωγή. Αμέτρητα τα έργα του και οι δραστηριότητές του πρωτοπορειακές και πολύ προοδευτικές, που αγγίζουν και συγκινούν τα πλήθη των πιστών και που τον ακολουθούν και τον παρακολουθούν. Η προσφορά φαγητού σε απόρους, μια ανάγκη που δημιούργησε η εποχή μας, δίνει παρηγοριά και ελπίδα σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Η ίδρυση και λειτουργία του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού με τις καθημερινές του ομιλίες και με τόσο άλλο πλούσιο πρόγραμμα του, η ίδρυση και λειτουργία του Περιβαλλοντικού Κέντρου στο Ακρωτήρι, είναι δείγματα της τεράστιας προσφοράς του και των ποικίλων δραστηριοτήτων του. Η εξαιρετική επιλογή των συνεργατών του συμβάλλει στην επιτυχία και υλοποίηση των επιδιώξεών του
Η φροντίδα του για τα μοναστήρια και τους μοναχούς της Επαρχίας, η φροντίδα του για τις Ιεραποστολές στην Αφρική, είναι μεγάλης σημασίας. Η μορφή του Μητροπολίτη είναι ιδιαίτερα αγαπητή.
Τρίτη προσωπικότητα που προβάλλεται μέσα στο έργο αυτό της Παναγιώτας Μορίδου, είναι ο αειθαλής εκπαιδευτικός, ο αφανής στυλοβάτης που συντονίζει τις πολλαπλές δραστηριότητες της Μητρόπολης Λεμεσού, το δεξί χέρι του Μητροπολίτη, ο Ιδρυτής και καθοδηγητής του Εθελοντισμού, ο σαγηνευτής του λόγου, ο αγαπητός κ.Σταύρος Ολύμπιος. Ο κύριος Ολύμπιος έχει μαι πολυκύμαντη ζωή, από τα μικρά του χρόνια. Αξίζει να αναφερθεί ότι με παρότρυνση και κάποια οικονομική βοήθεια από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Μακάριο τον Γ΄βρέθηκε μαθητής στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, όπου έμεινε κατά τα τρία χρόνια του Λυκείου και το πρώτο έτος στη Θεολογικής Σχολή. Ακολούθησαν τα γεγονότα του 1955, οπου έγινε η εκδίωξη των Κωνσταντινουπολιτών από την πόλη τους και όπως ήταν φυσικό, του απαγορεύθηκε η εκεί διαμονή του. Ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Επιστρέφοντας στην Κύπρο εργάστηκε ως Καθηγητής Θεολόγος σε όλες τις βαθμίδες. Ταυτόχρονα είχε τη Θέση του Διευθυντή της Θρησκευτικής Διαφωτίσεως, της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού, και την θέση του Διευθυντή του Ποιμαντικού Γραφείου, της Μητροπόλεως, της Ποιμαντικής Διακονίας. Άτομο πολύ προικισμένο, με διοικητικές και οργανωτικές ικανότητες, πολύ σύντομα ξεχώρισε και ανήλθε σε όλα τα αξιώματα της Εκπαίδευσης. Ως Διευθυντής, ως συνδικαλιστής, και αργότερα ως Πρόεδρος της Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας άφησε αξιόλογο έργο και έθεσε τις βάσεις για πολλές λύσεις σε χρόνια προβλήματα. Ταχύς, πρακτικός, εύστροφος, έντιμος, ειλικρινής, άξιος, δραστήριος, αποτελεσματικός,απλός, καταδεκτικός, απερήφανος, άξιος σεβασμού. Ο ίδιος ομολογεί ότι στη ζωή του έχει τρεις μεγάλες αγάπες. Την Εκκλησία, την Εκπαίδευση και τον Εθελοντισμό. Όλη η πορεία της ζωής του ήταν γεμάτη, δυναμική, αγωνιστική, δημιουργική.
Με τις άοκνες προσπάθειές του και τους σχειδιασμούς του ο Εθελοντισμός σήμερα στην Κύπρο είναι ένας μεγάλος δραστήριος Οργανισμός που πρωτοπορεί στην αντιμετώπιση της φτωχειας, αλλά και των κάθε λογής δύσκολων καταστάσεων διαφόρων ομάδων της κοινωνίας μας, που αναξιοπαθούν. Να είναι καλά και να συνεχίζει το πολλαπλό έργο του. Έχει τιμηθεί από την Εκκλησία, την Πολιτεία, τον Δήμο Λεμεσού και πολλά Σωματεία.
Τέταρτη φωτεινή μορφή, που παρουσιάζει η συγγραφέας, είναι ο δεινός Φιλόλογος, ο Θεολόγος, ο ιεροκήρυκας, ο κριτικός, ο εκπαιδευτικός, ο πολυγραφότατος συγγραφέας Χρίστος Ρώμας. Μια χαρισματική πολυσχιδής προσωπικότητα, από την Κερατέα της Αττικής, που κουβαλεί την απλότητα και αυθεντικότητα της αγροτικής καταγωγής του, με την ευσέβεια, τις αρχές και αρετές της οικογενειακής του παράδοσης. Προικισμένος με σπάνια ευφυΐα και μνήμη αξιώθηκε να υπηρετήσει την παιδεία του τόπου από τις πιο σοβαρές και υπεύθυνες θέσεις, όπως εκείνη του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, που ανέλαβε την σύνταξη προγραμμάτων σπουδών και τη συγγραφή διδακτικών βιβλίωνγια την Μέση Εκαπαίδευση.Εργατικός, τελειομανής, πρόθυμος να προσφέρει τις υπηρεσίες του σε πολλούς τομείς, υπηρέτησε εκτός από την Παιδεία και την Εκκλησίαως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Ο Χρίστος Ρώμας είναι ένας δημιουργικός πολυγραφότατος συγγραφέας. Έχει γράψει περισσότερα από σαράντα βιβλία. Έχει γράψει πολλές «Αυτοτελείς Εργασίες – Μελέτες», έχει συνεργαστεί για τη συγγραφή πολλών σχολικών βιβλίων, για τη διδασκαλία της Αρχαιοελληνικής και Νέας Ελληνικής Γραμματείας, έχει ασχοληθεί με τη γενέτειρά του, την Κερατέα, έχει γράψει πλήθος βιβλία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας ( Τραγωδίες Ρητορεία, Φιλοσοφία), και πολλά άρθρα και μελέτες σε γνωστά Περιοδικά.
Ένας σοβαρός άνθρωπος με βαρύνουσα γνώμη, με υπευθυνότητα και καλοσύνη, με αξιοπρέπεια και αγάπη, που ευτύχησε να επιτύχει στους στόχους του και επίσης να έχει μια θαυμάσια οικογένεια.
Επόμενο πρόσωπο που παρουσιάζεται στο βιβλίο «Συνάντηση με την Ιστορία» Φωτεινές μορφές, της Παναγιώτας Μορίδου, είναι η Αρσακειάς, Αθηναΐς Λανίτου (1885-1973),που της αποδόθηκε επίσης ο τιμητικός τίτλος της «Δασκάλας του Γένους». Η συγγραφέας γράφει με πολλή αγάπη και μεγάλο σεβασμό για τη δασκάλα της, που είχε την τύχη να τη γνωρίσει σε συγγενικό σπίτι πριν ακόμα φοιτήσει στο Σχολείο της.
Η Αθηναΐς καταγόταν από τη Λευκωσία, από εύπορη και με μεγάλο κοινωνικό εκτόπισμα οικογένεια. Ο πατέρας της που ήταν κοτζάμπασης, πέθανε όταν η ίδια ήταν μόλις εννέα χρόνων. Έτσι η οικογένεια μετακόμισε στη Λεμεσό, όπου φοίτησε στο εννεατάξιο Παρθεναγωγείο της γνωστής δυναμικής Αρσακειάδας Πολυξένης Λοϊζιάδος. Η Αθηναΐς ήταν έξυπνη, άριστη μαθήτρια, με ιδιαίτερη αγάπη για τα γράμματα και μεγάλες φιλοδοξίες. Είχε ανεξάρτητο χαρακτήρα και ήταν φεμινίστρια. Είχε βάλει υψηλούς στόχους στη ζωή της. Το 1899 ενεγράφη στο Αρσάκειο στην Αθήνα, όπου δίδασκε τότε ο πολύ συντηρητικός καθηγητής Γεώργιος Μιστριώτης. Μερικές άλλες Κύπριες, που φοίτησαν στο Αρσάκειο ήσαν η Ελένη Αυτονόμου, η Μαρία Ελευθερίου Γκαφιέρο, η Πολυξένη Λοϊζιάς., η Ευτέρπη η αδελφή της Αθηναΐδος, οι οποίες αρίστευσαν και τίμησαν την Κύπρο.
Η Αθηναΐς παντρεύτηκε τον Ζήνωνα Λανίτη αδελφό του Ν.Π.Λανίτη πολιτευτή, και απέκτησε δυο παιδιά την Δομνίκη και την Πολυξένη. Δραστήρια, ανήσυχο πνεύμα, με νέες ιδέες ήθελε να βγάλει από την αφάνεια τις γυναίκες και να τους δώσει ευκαιρίες. Έτσι μαζί με άλλες το 1919 ίδρυσε την «Ιδιωτική Σχολή Ξένων Γλωσσών».
Η σχολή με τις άοκνες προσπάθειές τις δικές της και των συνεργατών της αναγνωρίστηκε ως εξατάξιο Γυμνάσιο Θηλέων ισότιμο των Γυμνασίων της Ελλάδος και έτσι μπορούσαν οι απόφοιτες να φοιτήσουν στα Ελληνικά Πανεπιστήμια.Με την εργατικότητά της και την όλη συγκροτημένη και φωτισμένη της διοίκηση σύντομα το Γυμνάσιο είχε μεγάλες επιτυχίες. Έτσι απέκτησε το 1950 το οίκημά του στην οδό Δωδεκανήσου, εκεί που μέχρι σήμερα στεγάζεται το Αθηναΐδιο Γυμνάσιο Καθολικής, Λεμεσού. Με Διευθυντή τον καθηγητή της Φυσικής Αλέκο Νικολάου που από την αρχή της ίδρυσης της Σχολής υπήρξε σημαντικό στέλεχός της. Αξιόλογοι επίσης καθηγητές που δίδαξαν ήσαν η Δομνίκη Λανίτου, η Λούλα Χριστοφίδου και Λίλη Χούρη των Αγγλικών, ο Κώστας Πηλαβάκης Φιλόλογος και άλλοι. Το Αθηναΐδιο εκτός από το υψηλό επίπεδο στα μαθήματα, εκτός από την καλλιέργεια των Εθνικών και Θρησκευτικών ιδεωδών είχε μεγάλες διακρίσεις στον Αθλητισμό, στις θεατρικές παραστάσεις, στις καλλιτεχνικές εκδήλώσεις. Υπήρξε φυτώριο αληθινό για τον πολιτισμό και την μόρφωση των γυναικών.
Άλλη γυναικεία μορφή που περιλαμβάνεται στο βιβλίο αυτό της Παναγιώτας Μορίδου είναι η μούσα του Κωστή Παλαμά καθώς η ίδια την αποκαλεί, η Μαρία Ελευθερίου Γκαφιέρο, με την οποία τύχη αγαθή τους έφερε να γειτονεύουν στις Πλάτρες στις θερινές τους κατοικίες. Η γνωριμία αυτή οδήγησε σε μια εγκάρδια επικοινωνίας μεταξύ της Μαρίας Γκαφιέρο και της οικογένειας Μορίδη, που εκτός από τις θερινές τους συναντήσεις είχαν ευκαιρίες να την επισκέπτονται και στο σπίτι της στη Λευκωσία. Είχε ήδη χάσει τον σύζυγό της Γκιουζέπε Γκαφιέρο, που καταγόταν από την Μάλτα και ήταν πολιτικός μηχανικός στα Δημόσια Έργα στη Λευκωσία.Από διηγήσεις της αναφέρει ότι εργαζόταν και η ίδια στο Ιδιωτικό του Γραφείο, όπου και γνωρίστηκαν και παντρεύτηκαν. Ο γάμος έγινε στο Πορτ Σάιντ, οπου διέμενε η οικογένεια της αδελφής της.
Ο σύζυγός της με πολλή ευαισθησία και γούστο έκτισε τις δυο κατοικίες τους, μια στη Λευκωσία και μια στις Πλάτρες, τις οποίες στόλισε με καθετί εκλεκτό από όλη την Κύπρο και όχι μόνον, και τις γέμισε από όλα τα έργα τέχνης, υφαντικής, κεντητικής, που φαινόταν σαν μουσείο Λαϊκής Τέχνης. Σπίτι τους σύχναζαν επίσης πολλές προσωπικότητες της εποχής. Επειδή δεν είχε παιδιά περνούσε πολλές ώρες με την οικογένεια Μορίδη κατά τις θερινές διακοπές τους στις Πλάτρες. Έτσι δόθηκε η ευκαιρία να γνωριστούν πολύ.
Γεννήθηκε στη Λεμεσό με πατέρα από τον Καραβά που μετείχε στην αποστολή του Κανάρη κατά την ελληνική Επανάσαταση και που αργότερα εγκαταστάθηκε στη Λεμεσό. Η ίδια ήταν καλλιεργημένη με σπουδές στο Αρσάκειο των Αθηνών. Διατηρούσε σχέσεις με προσωπικότητες της εποχής της και αλληλογραφούσε με την Χρυσάνθη Ζιτσαία την Αθηνά Ταρσούλη και άλλους. Η Μαρία Γκαφιέρο είχε συμμαθήτριά της στο Αρσάκειο την θυγατέρα του Κωστή Παλαμά, Ναυσικά. Έτσι βρέθηκε κοντά στον μεγάλο ποιητή και η γνωριμία αυτή σφράγισε τη ζωή της. Ο Παλαμάς απολάμβανε να την ακούει να απαγγέλλει τα ποιήματά του και εκείνη, που απάγγελλε υπέροχα, δεχόταν με χαρά.Η γνωριμία της με τον Κωστή Παλαμά δημιούργησε μια σχέση που κράτησε πολλά χρόνια ακόμα και μετά που η ίδια έφυγε από την Αθηνα. Φύλαγε τα γράμματα που της έστελλε ο ποιητής, ανεκτίμητης αξίας επιστολές. Πέθανε το 1976
Κώστας Πιλαβάκης.Έκτος στη σειρά των εκλεκτών προσωπικοτήτων, που η συγγραφέας επέλεξε να παρουσιάσει, είναι ο εκ Λεμεσού εκπαιδευτικός και συγγραφέας Κώστας Πιλαβάκης. Το αφιέρωμα αυτό αποτελεί φόρο τιμής από τη τη συγγραφέα καθώς τον είχε καθηγητή της στο Γυμνάσιο, πνευματικό της πατέρα και καθοδηγητή. Η ίδια παραδέχεται ότι είναι δύσκολο να παρουσιάσει τον άνθρωπο που τόσο θαύμαζε και αγαπούσε, γιατί πάντα υπεισέρχεται το συναίσθημα και η αντικειμενικότητα αμβλύνεται. Αλλά αισθάνεται την ανάγκη να ανταποδώσει λίγα από τα πολλά που πήρε από τον αλησμόνητο καθηγητή της:Τις φιλολογικές σπουδές και την αγάπη στη Λογοτεχνία. Ο αείμνηστος Κώστας Πιλαβάκης, γόνος εκπαιδευτικών, πήρε από τους γονείς του ό,τι καλύτερο για την μόρφωση και την αγωγή του. Εξαίρετος εκπαιδευτικός και ο ίδιος, ανήλθε σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης και αφυπηρέτησε ως Επιθεωρητής. Απόφοιτος του Πανεπιστημίου Αθηνών, αποδείχθηκε στην πορεία ο διανοούμενος, μια σπάνια φυσιογνωμία του τόπου, χαρισματικός, προικισμένος, ευγενικός με αρχοντιά και καλοσύνη, με ευρυμάθεια και ανθρωπιά. Είχε ένα ευχάριστο τρόπο να διδάσκει και να μεταδίδει τις γνώσεις του. Η συγγραφέας θυμάται με νοσταλγία τη διδασκαλία του στα Νέα Ελληνικά και την αγάπη που της άφησε για το μάθημα και για τους μεγάλους Έλληνες Λογοτέχνες, τον Παλαμά, τον Δροσίνη, τον Σολωμό, τον Μαβίλη, τον Πορφύρα, τον Παπαδιαμάντη, τον Ουράνη και τόσους άλλους. Το σπίτι του ήταν φιλόξενο και πολλοί πνευματικοί άνθρωποι, συνάδελφοι και άλλοι συνέρρεαν εκεί για ωραίες συζητήσεις και φιλικές συγκεντρώσεις.Ο Κώστας Πιλαβάκης υπήρξε ένας σημαντικός συγγραφέας, γιατί συνεχώς μελετούσε ερευνούσε και δημοσίευε ομιλίες, μελέτες και άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες. Τα βιβλία του «Η Λεμεσός σε άλλους καιρούς» και τα «Κυπριακά Τοπωνύμια» και το άλλο με διάφορα άρθρα και μελέτες είναι πολύ σημαντικά. Πάντα πρόθυμος βοηθούσε όσους χρειάζονταν τη βοήθειά του για επιστημονικές εργασίες. Δώρισε την Βιβλιοθήκη του στο Λανίτειο Γυμνάσιο Λεμεσού και το διώροφο σπίτι του στη Σχολική Εφορεία Λεμεσού. Τιμήθηκε με πολλές τιμητικές διακρίσεις, με τον χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος από την Ελληνική Κυβέρνηση, και από το Δήμο Λεμεσού δόθηκε το όνομά του σε οδό της πόλης. Υπήρξε άνθρωπος με πολλή στωϊκότητα, ευγένεια και εσωτερική γαλήνη.Πρότυπο μορφωμένου και καλλιεργημένου ανθρώπου, έφυγε από τη ζωή με την ικανοποίηση ότι εξετέλεσε το καθήκον του στην πόλη του και στην Κύπρο.
Η Νίτσα Σχοινή υπήρξε μια από τις πολλές φιλανθρώπους γυναίκες της Λεμεσού. Γυναίκα που έτυχε να έχει πλούτο στα χέρια της, που η φύση την προίκισε με ευαίσθητη ψυχή και έγνοια για τους συνανθρώπους της, ανέπτυξε μια μεγάλη δραστηριότητα στα φιλανθρωπικά δρώμενα της πόλης και πρόσφερε απλόχερα τις υπηρεσίες της. Καλή κόρη, εξαίρετη μαθήρια, φοίτησε στο Παρθεναγωγείο Λεμεσού και μετά στο Ανώτερο Παρθεναγωγείο. Συνδέθηκε με τους καθηγητές της Ελένη Αυτονόμου, Ηρακλή Αγγελιδη και τον Φασουλιώτη της Τέχνης. Αργότερα έμαθε Αγγλικά, Γαλλικά και παρακολούθησε μαθήματα Κεραμικής. Παντρεύτηκε τον Χριστόδουλο Σχοινή από την Αγία Φύλα, ο οποίος όλα τα χρόνια στάθηκε στο πλευρό της και τη βοηθούσε, όπως μπορούσε στο φιλανθρωπικό της έργο. Απέκτησε δυο παιδιά, που έχουν την ίδια ευγενίκή ψυχή και που συνεχίζουν να προσφέρουν στην πόλη τους. Ο γιος της Πανίκος Σχοινής έχει δημιουργήσει μαζί με τον μαέστρο Μάριο Παπαδόπουλο τη χορωδία «Διάσταση».
Η συγγραφέας την γνώρισε στο σπίτι της πεθεράς της, όπου γίνονταν οι συνεδριάσεις της Φιλοπτώχου, καθώς και η ίδια είχε μεγάλη δράση στον τομέα αυτόν. Η Σχοινή, ήταν μια μικροκαμωμένη γυναίκα που έκρυβε τόση δραστηριότητα και τόσο ζήλο, που αφιέρωνε χρόνο και κόπο για τη δημιουργία φιλανθρωπικών αγορών με χειροτεχνήματα και κατασκευές, που διοργάνωνε και κινητοποιούσε σε συνεργασία όλα τα μέλη, με σκοπό τη συλλογή χρημάτων για τις ανάγκες αναξιοπαθούντων συμπολιτών μας.Στις δραστηριότητες αυτές για τριάντα και περισσότερα χρόνια συνεργάστηκαν η συγγραφέας με την Σχοινή αρμονικά, φιλικά και με μεγάλη αλληλοεκτίμηση και αγάπη. Έχει να επιδείξει ένα τεράστιο φιλανθρωπικό έργο, σε πολλούς τομείς και με πρωτοπορειακές μεθόδους. Όπου υπήρχε ανάγκη στην αντιμετώπιση της φτώχειας, στην υγεία, στην παιδεία, σε διάφορα κοινωνικά προβλήματα, η Σχοινή ήταν παρούσα. Αξίζει να αναφερθεί η μεγάλη της αγάπη για τη ζωγραφκή, και τα αξιόλογα έργα της που κοσμούσαν το σπίτι της. Στην κηδεία της την έκλαψαν συγγενείς, φίλοι και οι φτωχοί της.
Στην όγδοη θέση η συγγραφέας παρουσιάζει τον Πνευματικό της Πατέρα, τον Εξομολογητή της, το Φωτεινό Άστρο της Εκκλησίας όπως τον αποκαλέι, τον Οικονόμο, Πατέρα Αιμιλιανό Δημοσθένους. Ο Πατήρ Αιμιλιανός, Ιερέας της μικρής εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στο Κελλάκι, υπήρξε ένας επίγειος Άγγελος που στάλαξε βάλσαμο παρηγορίας σε πολλές βασανισμένες ψυχές, που κατέφευγαν κοντά του. Η αγιότητα ήταν ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του και η εμφάνισή του θύμιζε βυζαντινή εικόνα. Ευγενικός, καλόκαρδος, απλός, προσέγγιζε με καλοσύνη όλους τους επισκέπτες του και όχι μόνο εξομολογούσε, αλλά βοηθούσε στη λύση των προβλημάτων τους. Η έμπρακτη αγάπη του προς το Χριστό και τον πλησίον έδειχνε πως η ζωή του ήταν δοσμένη στη Διακονία της Εκκλησίας. Μιλούσε απλά κατανοητά με παραινέσεις βοηθητικές.
Μπορεί να υποθέσει κάποιος πόσο κόσμο βοήθησε, πόσες οικογένειες και γάμους έσωσε, πόσα παιδιά επανέφερε στον ορθό δρόμο. Είχε το χάρισμα της διορατικότητας η οπία πολύ τον βοηθούσε, και που ο ίδιος με ταπείνωση την έλεγε διάκριση.
Από παιδί βοηθούσε τον ΟικονόμοΧριστόφορο μέσα στο Ιερό κατά τις λειτουργίες. Έτσι πήρε μια αγωγή βαθύτατα χριστιανική. Φοίτησε στην Ιερατική Σχολής και συνέχισε το ιερατικό του έργο. Ο Πατήρ Αιμιλιανός δεν ήταν μόνον κληρικός, εξομολόγος, ήταν και γιατρός ψυχών, πνευματικός πατέρας και καθοδηγητής, αλλά και σύμβουλος της οικογένειας. Η απλότητα και η αμεσότητα του, που μάγευαν τα πλήθη, ήταν δυο αρετές του, που του εξασφάλιζαν όλη την επιτυχία στο έργο του.
Ο Γέροντας υπήρξε μια φωτεινή προσωπικότητα, μια φιλόστοργη ψυχή, που γνώρισε καλά τα πολλαπλά προβλήματα που ταλαιπωρούσαν ψυχικά τους ανθρώπους, και προσπαθούσε να βοηθήσει όσους τον πλησίαζαν. Ήταν ένας καλός κληρικός, μια μεγάλη εκκλησιαστική μορφή με θερμουργό πίστη, που ενέπνεε όσους είχαν την ευλογία να τον γνωρίσουν από κοντά. Άφησε πίσω του ένα θαυμάσιο έργο που έμεινε στις ψυχές των ανθρώπων.
Η Ελένη Νικολαΐδου Αυτονόμου ήταν μια ακόμα δυναμική εμπνευσμένη αρσακειάς που λάμπρυνε με τη διδασκαλία και το έργο της τα εκπαιδευτικά πράγματα της Λεμσού. Εξαίρετη εκπαιδευτικός και λογοτέχνιδα, δίδαξε τόσο στην Δημοτική όσο και στην Μέση Εκπαίδευση, στο Τριτάξιο Παρθεναγωγείο, και στο Γυμνάσιο. Γεννημένη παιδαγωγός με σύγχρονες αντιλήψεις, πνεύμα φωτεινό και ανήσυχο αφιέρωσε όλες της τις ικανότητες ως λογοτέχνιδα ως ποιήτρια για την ψυχική και πνευματική καλλιέργεια του παιδιού. Πρώτη καθιέρωσε μιαν ετήσια έκδοση γραμμένη από παιδιά για παιδιά. Ονόμασε το βιβλίο αυτό «Παιδικές ψυχές». Έτσι είχαν την ευκαιρία τα παιδιά να γράφουν και να έχουν τα κείμενά τους τυπωμένα στα χέρια τους. παράλληλα ασχολήθηκε και με την φιλανθρωπία. Στο Σχολείο της λειτούργησε συσσίτιο για τα παιδιά. Η Ελένη Αυτονόμου επηρέασε πολύ την προσωπικότητα και τις πνευματικές επιλογές της Παναγιώτας Μορίδου, η οποία την είχε βάλει βαθιά στην καρδιά της. Για τούτο όταν αργότερα την ανακάλυψε στην Αμερική κοντά σε ένα από τα δυο παιδιά της ξεκίνησε μια αλληλογραφία μαζίτης. Μια αληθινή εγκάρδια επικοινωνία αγάπης ανάμεσα στην πονεμένη και ξενιτμένη από το 1958 καθηγήτρια και την παλιά μαθήτρια που εργαζόταν πια ως φιλόλογος και ειχε δραστηριοποιηθεί στη φιλανθρωπία και στα πολιτιστικά δρώμενα. Η αλληλογραφία αυτή είναι πολύτιμη και σώζει πολλές από τις ωραίες ιδέες της Αυτονόμου, πολλά από τα συναισθήματά της για τη ζωή της μακριά από την πατρίδα. Δεν σταμάτησε την πνευματική της δημιουργία και εκεί στη ξενιτιά, και δημοσίευε εργα της σε εφημερίδες και περιοδικά. Ποίηση, θέατρο για παιδιά, διηγήματα και άλλα πεζά.
Ήταν πλασμένη από τη φύση της να διοικεί να διευθύνει εκπαιδευτικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα. Αλλά και στον εθνικό τομέα δεν υστέρησε. Έγραψε επιστολές για διαφώτιση και μια προσωπική επιστολή στον Πρόεδρο των ΗΠΑ Φορντ η οποία περιλαμβάνεται στο βιβλίο. Μερικά αποσπάσματα και από τις άλλες επιστολές της, τις τόσο καλλιγραφικές περιλαμβάνονται στο βιβλίο. Η συγγραφέας ως Γραμματέας της Φιλοπτώχου Αδελφότητας είχε την πρωτοβουλία να διοργανώσει μια ωραία τελετή προς τιμήν της εκλεκτής καθηγήτριας και στελέχους της φιλανθρωπικής δράσης της Λεμεσού, στο Δημαρχείο με ομιλίες, χορωδιά και άλλα. Με την ευκαιρία αυτή της εκδήλωσης η αλληλογραφία τους έφερε στο φως σπουδαία και ενδιαφέροντα γεγονότα από τη ζωή της. Απέθανε και ετάφη στην Αμερική. Αιωνία της η μνήμη.
Η αναφορά σε φωτεινές προσωπικότητες που γνώρισε και θαύμασε η συγγραφέας τελειώνει με τον Χριστόδουλο Κυριακίδη, διαπρεπή Νομικό Δικαστή, εθελοντή πολεμιστή κατά τους Βαλκανικούς πολέμους, αδελφό της γιαγιάς της. Γεννημένος στην Αρμίνου αποφοίτησε το Τριτάξιο Γυμνάσιο Λεμεσού και το Παγκύπριο Γυμνάσιο. Άριστος μαθητής εγγράφεται στη Νομική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Μαζί με άλλους Κύπριους εθελοντές, τον φίλο και συμμαθητή του Σωτηράκη Μαρκίδη, τον Δήμαρχο Χριστόδουλο Σώζο πολέμησε στα Ιωάννινα στο Κιλκίς, και σε άλλες μάχες κατά τους Βαλκανικούς πολέμους. Επιστρέφοντας στην πατρίδα εργάστηκε ως δικηγόρος στο Κτήμα, ενώ μελέτησε και πήρε μεταπτυχιακό δίπλωμα της Ανωτάτης Σχολής του Αρείου Πάγου, το οποίο ήταν μεγάλο προσόν για τα χρόνια εκείνα. Έχαιρε μεγάλης εκτίμησης από Έλληνες και Τούρκους δικηγόρους και πολλοί ζητούσαν τη γνώμη του για δύσκολες περιπτώσεις. Ως Δικηγόρος και Δικαστής υπήρξε ανθρωπιστής, ανιδιοτελής, έντιμος, που πάντα προσπαθούσε να συμβιβάζει τους διάδικους, ώστε να μην καταφεύγουν στα δικαστήρια και καταξοδεύονται.
Μεγάλη υπήρξε η προφορά του στα κοινά. Υπηρέτησε την Θέμιδα και την Εκκλησία. Διετέλεσε θρονικός Επίτροπος της Μητροπόλεως Πάφου. Ο θείος Χριστόδουλος γράφει η συγγραφέας ήταν ένας σπάνιος άνθρωπος. Αφιλοκερδής, δίκαιος, έντιμος, ήταν αποδεκτός από όλο τον κόσμο. Η ίδια πιστεύει ότι έχει πολύ επηρεαστεί από τον άνθρωπο, που την βοήθησε στη διαμόρφωσητου χαρακτήρα της,στη συμπεριφορά, στην ομιλία και στην απόκτηση γνώσεων, γιατί τον είχε ως πρότυπο από την παιδική της ηλικία. Του αφιερώνει το κείμενο αυτό δείγμα της ευγνωμοσύνης, της αγάπης και του σεβασμού της προς το πρόσωπό του. Πέθανε το 1965 και ετάφη με τιμές.
Τελειώνοντας την ανάγνωση του βιβλίου της φίλης Παναγιώτας αισθάνομαι ότι πήρα πολλά και σπουδαία, ότι έγινα πλουσιότερη σε γνώσεις, αλλά και σε αισθήματα.
Τα πρόσωπα που προβάλλονται δεν έχουν να κάμουν με τον πλούτο, ούτε με την εξωτερική ομορφιά, ούτε με την μάταιη δόξα που η εποχή μας τόσο πολύ θαυμάζει. Αλλά με πρόσωπα σοβαρά, τιμημένα, που υπηρέτησαν την πατρίδα, την παιδεία, την θρησκεία, τον άνθρωπο, με εργατικότητα, με αφοσίωση, με ανιδιοτέλεια, με αληθινή αγάπη, με ταπεινότητα, με αλτρουϊσμό και αγάπη για τον άνθρωπο. Η συγγραφέας θέλησε να καταγράψει τις βιογραφίες και την προσφορά τους, επειδή η ίδια ενστερνίζεται και θαύμαζει τις αρχές και τις αξίες τις οποίες υπηρετούν. Ακόμα γιατί τα πρόσωπα αυτά τυγχάνουν του σεβασμού της ίδιας και του κοινωνικού συνόλου, αποτελούν πρότυπα και θέλει να τα αφήσει ως παράδειγμα για τους νέους, μια που και η ίδια υπηρέτησε την παιδεία και τους νέους.