Ολοκληρώθηκαν πριν από λίγο οι διερευνητικές επαφές Ελλάδας – Τουρκίας, με την ελληνική αποστολή να αποχωρεί.
Οι συνομιλίες κράτησαν λίγο περισσότερο από τρεις ώρες, ενώ σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες οι Έλληνες διπλωμάτες θα αποχωρήσουν από την Κωνσταντινούπολη στις 15:00 ώρα Ελλάδος.
Όπως ήταν γνωστό η ελληνική πλευρά προσήλθε στις συνομιλίες, μετά από σχεδόν πέντε χρόνια, με αντικείμενο συζήτησης μόνο την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών (ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα, χωρικά ύδατα).
Το θέμα μονοπωλεί αυτή την ώρα το ενδιαφέρον των τουρκικών μέσων ενημέρωσης, ενώ αναμένεται και ανακοίνωση από το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών.
Στη συνάντηση συμμετείχε και ο Ιμπραήμ Καλίν, εκπρόσωπος και στενός συνεργάτης του προέδρου της Τουρκίας, γεγονός που σηματοδοτούσε την έμμεση παρουσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο τραπέζι των συνομιλιών.
ΝΩΡΙΤΕΡΑ ΣΗΜΕΡΑ ΓΡΑΦΑΜΕ…
Με φόντο τον Βόσπορο ξεκίνησαν σήμερα το πρωί στην Κωνσταντινούπολη οι διερευνητικές επαφές μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, έπειτα από σχεδόν πέντε χρόνια. Αντικείμενο των επαφών, η διερεύνηση σημείων σύγκλισης για ενδεχόμενες μελλοντικές διαπραγματεύσεις αναφορικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, βάσει του Διεθνούς Δικαίου. Στις διερευνητικές επαφές, όπως κατ’ επανάληψη έχει τονίσει η ελληνική πλευρά, δεν συζητείται θέμα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών. Η Ελλάδα δεν διαπραγματεύται οποιοδήποτε θέμα αφορά την εθνική κυριαρχία. Η θέση της χώρας είναι σύμφωνη με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Η απόφαση για την επέκταση των χωρικών υδάτων αποτελεί κυριαρχικό δικαίωμα της χώρας. Έχει καταστήσει σαφές πως διατηρεί στο ακέραιο το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια οπουδήποτε και οποτεδήποτε.
Η Ελλάδα έχει διαμηνύσει με σαφήνεια ότι προσέρχεται στον 61ο γύρο των διερευνητικών επαφών με αυτοπεποίθηση, «καλή τη πίστει», μηδενική αφέλεια, πνεύμα συνεργασίας, εποικοδομητικό κλίμα και την ελπίδα οι συνομιλίες να οδηγήσουν σε αποκλιμάκωση και η τουρκική πλευρά να προσέλθει με αντίστοιχο πνεύμα.
Οι δύο αντιπροσωπείες θα πιάσουν το νήμα των συζητήσεων από τον 60ό γύρο των διερευνητικών επαφών που διεξήχθησαν στην Αθήνα την 1η Μαρτίου του 2016.
Έπειτα από μια περίοδο τουρκικών προκλήσεων και παραβιάσεων και μετά τη σύνοδο κορυφής της ΕΕ τον Δεκέμβριο όπου επισημάνθηκε η «ανάγκη συνεχούς αποκλιμάκωσης ώστε να καταστεί δυνατή η ταχεία επανέναρξη και η ομαλή συνέχιση των άμεσων διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας», στις 11 Ιανουαρίου η τουρκική πλευρά, ως οικοδέσποινα, πρότεινε την 25η Ιανουαρίου ως ημερομηνία διεξαγωγής τους, κάτι που αποδέχθηκε η Ελλάδα.
Σημειώνεται πως ο 61ος γύρος διεξάγεται σε λιγότερο από δύο μήνες από τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ της 25ης-26ης Μαρτίου, κατά την οποία ο ύπατος εκπρόσωπός της Ζοζέπ Μπορέλ θα υποβάλει την έκθεσή του σχετικά με την πορεία των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, καθώς και σχετικά μέσα και επιλογές.
Χαιρετίζοντας την επανάληψη των διερευνητικών, ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ προειδοποίησε τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, κατά τη συνάντησή τους στις Βρυξέλλες την προηγούμενη εβδομάδα, ότι τέτοιες προσπάθειες πρέπει να διατηρηθούν και ότι οι προθέσεις και οι ανακοινώσεις πρέπει να μεταφραστούν σε ενέργειες.
Η διαδικασία των εμπιστευτικών διερευνητικών επαφών συμφωνήθηκε τον Μάρτιο του 2002, στο πλαίσιο της διαδικασίας της ελληνοτουρκικής προσέγγισης που εγκαινιάσθηκε το 1999 και είναι άτυπες συνομιλίες και όχι διαπραγματεύσεις. Υπογραμμίζεται ότι κατά τις συνομιλίες δεν τηρούνται πρακτικά και ουδεμία πλευρά αναλαμβάνει υποχρεώσεις και δεσμεύσεις.
Σκοπός είναι να διερευνηθεί εάν και κατά πόσον υπάρχει κοινός τόπος και συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την έναρξη διαπραγματεύσεων που θα μπορούσαν ενδεχομένως να καταλήξουν σε συμφωνία για την υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, στη βάση του Διεθνούς Δικαίου.
Σε περίπτωση που διαφανεί ότι δεν καθίσταται δυνατή η εξεύρεση κοινού εδάφους, πάγια θέση της Ελλάδας, η οποία συνάδει απολύτως με το διεθνές δίκαιο και έχει τεθεί και ως κριτήριο στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, είναι η παραπομπή του ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ).
Δεδομένου, όμως, ότι η Τουρκία δεν έχει αναγνωρίσει τη γενική υποχρεωτική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου, απαιτείται ειδική συμφωνία (συνυποσχετικό) που θα αποτελέσει τη νομική βάση για τη δικαιοδοσία του ΔΔΧ.
Εκτός από την Κωνσταντινούπολη, η τουρκική πλευρά έχει φιλοξενήσει τις διερευνητικές επαφές στην Άγκυρα, στην Αλικαρνασσό (Bodrum), στο Τσεσμέ (Κρήνη) και στη Σμύρνη, ενώ η Ελλάδα εκτός από την Αθήνα, στο Ναύπλιο και στη Θεσσαλονίκη.
Στις περίπου δύο δεκαετίες που έχουν περάσει από την πρώτη συνάντηση, έχουν διεξαχθεί 60 γύροι επαφών, χωρίς ωστόσο η περιοδικότητά τους να είναι δεδομένη.
Υπήρξαν χρονιές κατά τις οποίες έγιναν περισσότεροι από δέκα γύροι επαφών και άλλες που έγινε μόνον ένας, ενώ την τελευταία πενταετία δεν υπήρξε κανένας.
Χαρακτηριστικό είναι πως τα πρώτα χρόνια ήταν εντατικές, έως το τέλος του 2004 είχαν πραγματοποιηθεί 27 γύροι επαφών, στα τέλη του 2010 ανέρχονταν στους 48 και έφτασαν τους 60 την 1η Μαρτίου του 2016.
Συμμετοχη Καλίν!
Στη συνάντηση των διερευνητικών επαφών, συμμετέχει και ο Ιμπραήμ Καλίν, εκπρόσωπος και στενός συνεργάτης του προέδρου της Τουρκίας, κάτι που σηματοδοτεί την έμμεση παρουσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο τραπέζι των συνομιλιών.
Σημειώνεται πως η ελληνική πλευρά κατέρχεται στις διερευνητικές, που επανεκκινούν μετά από σχεδόν πέντε χρόνια, με αντικείμενο συζήτησης μόνο την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών (ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα, χωρικά ύδατα), ενώ από την τουρκική πλευρά είναι απολύτως σαφές ότι υπάρχει πρόθεση επέκτασης της ατζέντας σε θέματα όπως η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου ή οι αποκαλούμενες «γκρίζες ζώνες». Αν κάτι τέτοιο συμβεί, δεν θα είναι η πρώτη φορά. Οι Τούρκοι έχουν επιχειρήσει και στο παρελθόν να εισαγάγουν την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου στη συζήτηση, κάτι που, ωστόσο, δεν συζητήθηκε ποτέ, λόγω της άρνησης της ελληνικής αντιπροσωπείας να το κουβεντιάσει. Αλλωστε, οι διερευνητικές επαφές είναι ένα φόρουμ στο οποίο ο καθένας μπορεί να καταθέσει όποια άποψη επιθυμεί, αλλά επί της ουσίας συζήτηση γίνεται μόνο για όσα συμφωνούν ρητώς και οι δύο πλευρές.
Ο 61ος γύρος διεξάγεται σε λιγότερο από δύο μήνες από τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ της 25ης-26ης Μαρτίου, κατά την οποία ο ύπατος εκπρόσωπός της Ζοζέπ Μπορέλ θα υποβάλει την έκθεσή του σχετικά με την πορεία των πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, καθώς και σχετικά μέσα και επιλογές.
Χαιρετίζοντας την επανάληψη των διερευνητικών, ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ προειδοποίησε τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, κατά τη συνάντησή τους στις Βρυξέλλες την προηγούμενη εβδομάδα, ότι τέτοιες προσπάθειες πρέπει να διατηρηθούν και ότι οι προθέσεις και οι ανακοινώσεις πρέπει να μεταφραστούν σε ενέργειες.
Μεγάλο το ενδιαφέρον των τουρκικών ΜΜΕ
Στο μεταξύ το ενδιαφέρον των τουρκικών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, αναφορικά με τον 61ο γύρο των διερευνητικών επαφών είναι αυξημένο, με την παρουσία πολλών δημοσιογράφων και τεχνικών που καλύπτουν απο κοντά το γεγονός.
Ποιά είναι τα βασικά σενάρια
Δύο είναι τα βασικά σενάρια της επόμενης ημέρας: η ολοκλήρωση των διερευνητικών ή το ναυάγιο.
Το πρώτο και επικρατέστερο σενάριο προβλέπει την ολοκλήρωση του 61ου πρώτου γύρου των συνομιλιών. Ως ολοκλήρωση θα θεωρηθεί η ανταλλαγή απόψεων γύρω από την οριοθέτηση αποκλειστικής οικονομικής ζώνης και υφαλοκρηπίδας σε Αιγαίο και Μεσόγειο, χωρίς επιμονή των Τούρκων στη διεύρυνση της ατζέντας. Θα καταγραφεί πιθανά η διαφωνία προσέγγισης στα θέματα, αλλά μέχρι εκεί.
Θα πρέπει να θεωρηθεί δεδομένο ότι οι Τούρκοι θα προσπαθήσουν στο ξεκίνημα των επαφών να συμπεριλάβουν θέματα εκτός ατζέντας, όπως αυτό της αποστρατικοποίησης νησιών και των γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο. Εκτιμάται ότι δεν θα υπάρξει όμως επιμονή, διότι οι Τούρκοι αγωνιούν την περίοδο αυτή να δείξουν διάθεση προσέγγισης προς τη Δύση. Το αποκαλύπτουν πολλές κινήσεις τους τις τελευταίες εβδομάδες: ο ορισμός Τούρκου πρέσβη στο Ισραήλ (μετά από δύο χρόνια), η επιστολή Ερντογάν προς το Μακρόν και η πρόσκληση στις ΗΠΑ για συγκρότηση κοινής επιτροπής για τους S-400. Αιτία της τακτικής των γειτόνων είναι η αλλαγή σκυτάλης στο Λευκό Οίκο και ο φόβος ότι οι Αμερικάνοι θα πιέσουν τους Ευρωπαίους να ακολουθήσουν στο δρόμο των κυρώσεων.
Η ολοκλήρωση των διερευνητικών μπορεί να οδηγήσει σε έναν 62ο γύρο στην Αθήνα, ακόμη και σε διευθέτηση συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν. Η ταχύτητα συνέχισης της αποκλιμάκωσης θα εξαρτηθεί και από τον αντίκτυπο πιθανών διαρροών των γειτόνων περί διεύρυνσης της ατζέντας, προκειμένου να ικανοποιήσουν την Τουρκική κοινή γνώμη. Θεωρείται δεδομένο ότι θα συμβεί σε κάποιο βαθμό, αλλά προτεραιότητα της γείτονος είναι να δείξει προς την Ουάσιγκτον διάθεση συνεννόησης με τη Δύση και να προκαταβάλλει τυχόν επιθετική εξωτερική πολιτική προς την Άγκυρα εκ μέρους της Διοίκησης Μπάιντεν.
Το δεύτερο και λιγότερο αναμενόμενο σενάριο είναι το ναυάγιο των διερευνητικών επαφών, με αποχώρηση των δύο πλευρών από το διάλογο, αποτέλεσμα της Τουρκικής επιμονής για διεύρυνση του διαλόγου σε θέματα που η ελληνική πλευρά δεν συζητεί. Στην περίπτωση αυτή θα υπάρξει αναπόφευκτα ένα blame game, μία κατάσταση όπου η κάθε πλευρά θα κατηγορεί στη διεθνή κοινότητα την άλλη, για την ευθύνη του ναυαγίου. Στην περίπτωση αυτή οι Τούρκοι θα κατηγορήσουν την Ελλάδα ότι δεν επιθυμεί πραγματικά την επίλυση των ανοικτών θεμάτων, αλλά επιμένει στη διαιώνιση των προβλημάτων. Από την πλευρά της η Ελλάδα θα προσπαθήσει να αναδείξει την αναθεωρητική πολιτική της Άγκυρας, με αναφορές στα δήθεν προβλήματα που θέτει η γείτονα και στον παραλογισμό που τα περιβάλλουν. Εάν η Τουρκία επιλέξει να τορπιλίσει το διάλογο, τότε θα έχει αποφασίσει να τεστάρει τις αντιδράσεις της νέας διοίκησης των ΗΠΑ έναντι των προβλημάτων της Μεσογείου και να μετρήσει τις πραγματικές διαθέσεις των Αμερικανών.
Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να θεωρηθεί δεδομένο το παιχνίδι των διαρροών εκ μέρους της Τουρκίας, το μέγεθος των οποίων θα αποκαλύψει τη διάθεση της Άγκυρας για τη συνέχιση ή μη του διαλόγου.
***Ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος είναι διεθνολόγος, ερευνητής του Τμήματος Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του ΕΚΠΑ.
Ταραντίλης για διερευνητικές: Καμιά συζήτηση για θέματα κυριαρχίας
Ένα και μοναδικό το θέμα των διερευνητικών επαφών με την Τουρκία, η οριοθέτηση της ΑΟΖ και της της υφαλοκρηπίδας, στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, στη βάση του Διεθνούς Δικαίου, επανέλαβε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Χρήστος Ταραντίλης κατά την ενημέρωση των πολιτικών συντακτών.
Οι διερευνητικές πρόσθεσε, δεν είναι διαπραγματεύσεις ούτε έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα αλλά θα εξετάσουν αν υπάρχει σημείο σύγκλισης.
«Είναι ξεκάθαρο – όπως άλλωστε έχει τονίσει ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης – ότι καμία συζήτηση δεν αφορά την εθνική κυριαρχία και τα δικαιώματα της χώρας μας», τόνισε ο κ. Ταραντίλης.
Πρόσθεσε ότι η ελληνική πλευρά προσέρχεται με καλή πίστη και προσδοκά να πράξει το ίδιο και η τουρκική.
Κληθείς να σχολιάσει τη συνέντευξη του Αντώνη Σαμαρά στην εφημερίδα «Καθημερινή» ο οποιος αντιτίθεται στις διερευνητικές επαφές αλλά και σε τυχόν προσφυγή στην Χάγη, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος απάντησε ότι οι θέσεις του πρώην πρωθυπουργού για θέματα εξωτερικής πολιτικής «είναι γνωστές εδώ και πολύ καιρό». Την ίδια απάντηση έδωσε και στο ερώτημα τι θα πράξει η κυβέρνηση σε περίπτωση που ο πρώην πρωθυπουργός καταψηφίσει τα μνημόνια συνεργασίας με την Βόρεια Μακεδονία που απορρέουν από τη Συνθήκη των Πρεσπών.
Σχετικά με την προοπτική συνάντησης μεταξύ του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Τούρκο πρόεδρο, απάντησε οτι μια τέτοιου τύπου συνάντηση δεν θα πρέπει να θεωρείται είδηση.
«Να πραγματοποιηθούν οι διερευνητικές και, γιατί όχι, να γίνει και συνάντηση», σημείωσε.